İnformatika (Ali məktəblər üçün dərslik)
Ölçü: 23.3 MB
Tarix: 30.12.2016
Səhifə Sayı: 402
Kitabın Dili: Azərbaycan türkcəsi
Format: PDF
Müəlliflər: Kərimov.S.Q, Həbibullayev S.B, İbrahimzadə T.İ
Ölçü: 23.3 MB
Tarix: 30.12.2016
Səhifə Sayı: 402
Kitabın Dili: Azərbaycan türkcəsi
Format: PDF
Müəlliflər: Kərimov.S.Q, Həbibullayev S.B, İbrahimzadə T.İ
Ön Görüntü
İÇİNDƏKİLƏR:
GİRİŞ...............................................................................................8
İNFORMATİKA HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT
Əsas anlayışlar............................................................................11
Informasiya prosesləri və onların avtomatlaşdırılması ........13
KOMPÜTER TEXNİKASININ ƏSASLARI
2.1. Kompüter texnikasın yaranma tarixi və inkişaf mərhələləri...17
2.2. Kompüterlərin təsnifatı......................................................22
2.3. Kompüterin arxitekturası və strukturu............................25
2.4. Kompüterin əsas xarakteristikaları..................................31
2.5. Kompüterdə informasiyanın təsviri.................................33
2.5.1. Say sistemləri ................................................................34
2.5.2.Ədədlərin bir say sistemindən digərinə çevrilməsi....36
2.5.3. Verilənlərin təsvir formaları..........................................39
2.5.4. Ədədlərin xüsusi kodlaşdırılması.................................42
FƏRDİ KOMPÜTERLƏR
3.1. Fərdi kompüterin ümumi quruluşu................................45
3.2. Sistem bloku......................................................................48
3.2.1. Sistem platası.................................................................49
3.2.2. Mikroprosessor..............................................................52
3.2.3. Riyazi prosessor.............................................................58
3.2.4. Yaddaş.............................................................................59
3.2.5. BIOS və CMOS RAM........................................................61
3.3.Kompüteri genişləndirməyə imkan verən standart şinlər....62
3.3.1. ISA şini.............................................................................63
3.3.2.EISA şini............................................................................63
3.3.3. Lokal şinlər......................................................................64
3.3.4. VL-bus və PCI şinləri.......................................................65
3.3.5. AGP şini............................................................................66
3.4. Maqnit disklərində yaddaş .............................................67
3.4.1. Sərt maqnit disklərində yaddaş (HDD) ......................69
3.5. İnterfeys..............................................................................71
3.6. Videosistem........................................................................73
3.6.1. Videoadapterlər ............................................................75
t.6.2. Akseleratorlar və qrafiki riyazi prosessor....................79
3.7. Klaviatura...........................................................................80
3.8. Printerlər............................................................................83
3.8.1. Matris tipli zərbəli printerlər........................................83
3.8.2. Şırnaqlı printerlər..........................................................84
3.8.3. Termoprinterlər.............................................................85
3.8.4. Lazer vo LED (Lighht Emitting Diode) printerləri.......86
3.8.5. Printerlərin şriftləri........................................................87
3.8.5.1. Şriftlərin xüsusiyyətləri..............................................88
3.8.5.2. Şriftin tətbiq olunma texnologiyası..........................88
3.8.5.3. Yaddaşa yüklənən şriftlər.........................................88
3.9. Skaner................................................................................89
3.10. Maus (Siçan)....................................................................91
3.11. Plotterlər.........................................................................94
3.12. Modemlər.......................................................................96
4. ALQORİTMLƏŞDİRMƏNİN ƏSASLARI
4.1. Məsələlərin kompüterdə həllə hazırlığı və həlli...........98
4.2. Alqoritm və onun xassələri...........................................100
4.3. Alqorilmin təsvir üsulları...............................................102
4.4. Tipik alqoritrmik strukturlar.........................................104
4.5. Tipik hesablama proseslərinin alqoritmləşdirilməsi..109
5. PROQRAMLAŞDIRMANIN ƏSASLARI
5.1. Proqramlaşdırmanm mahiyyəti...................................118
5.2. Proqramlaşdırma dillərinin təsnifatı............................119
6.TURBO PASCAL DİLİNDƏ PROQRAMLAŞDIRMA ............126
ö.l.Dilin əlifbası və elementləri.............................................127
6.2. Proqramın strukturu......................................................130
6.3.Verilənlərin tipləri...........................................................132
6.3.1. Tiplərin təsnifatı..........................................................132
6.3.2. Standart tiplər.............................................................133
6.4.İfadələr.............................................................................136
6.4.1.Dəyişənlər ..................................................................136
6.4.2. Sabitlər........................................................................138
6.4.2.1. Sadə sabitlər ..........................................................138
6.4.2.2.Tipləşdirilmiş sabitlər..............;...............................139
6.4.3. Standart funksiyalar..................................................140
6.4.4. Əməliyyatlar...............................................................142
6.5. Operatorlar.................................................................146
6.5.1. Sadə operatorlar........................................................146
6.5.2. Strukturlu operatorlar...............................................149
ö.ö.Verilənlərin strukturları.................................................158
6.7. Statik strukturlu verilənlərlə iş.....................................159
6.7.1. Sadə və sətir tipli dəyişənlərin qiymətlərinin
daxiledilməsi və xaric edilməsi...........................................159
6.7.2. Istifadəçinin sadə tipləri............................................162
6.7.3. Bircins strukturlu mürəkkəb verilənlər...................163
6.7.4. Qeyri-bircins strukturlu mürəkkəb verilənlər.........170
6.7.5. Fayllar..........................................................................173
6.7.5. 1. Faylların təyini, açılması və bağlannıası..............175
6.7.5. 2. Tipləşdirilmiş fayllar ............................................177
6.7.5.3. Mətn faylları............................................................178
6.7.5. 4. Tipləşdirilməmiş fayllar........................................179
6.7.6. Dinamik strukturlu verilənlər..................................180
6.7.6.1. Göstərici..................................................................180
6.7.6.2. Əlaqəsiz dinamik verilənlər..................................182
6.7.6.3. Əlaqəli dinamik verilənlər....................................183
6.8. Prosedur və funksiyalar..............................................185
6.9. Modullar ......................................................................190
6.10.Turbo Pascalda obyektyönlü proqramlaşdırma....194
6.10.1. Obyektlərin tip və nüsxələrinin təsviri................196
6.10.2. Private və Public direktivləri.................................200
6.10.3. Varislik.....................................................................201
6.10.4. Virtual və dinamik metodlar.................................203
7. PROQRAM TƏMİNATl SİSTEMİ......................................205
7.1. Sistem proqram təmiııatı...........................................205
7.2. Tətbiqi proqram təminatı..........................................214
8.ƏMƏLİYYAT VƏ ÖRTÜK SİSTEMLƏRİ............................221
8.1. Əməliyyat sistemi anlayışı.........................................221
8.2. Əməliyyat sistemlərinin təsnifatı..............................221
8.3. MS DOS əməliyyat sistemi.........................................227
8.3.1. Disk əməliyyat sisteminin əsas anlayışları...........227
8.3.2. MS DOS əməliyyat sisteminin strukturu və funksiyaları.....232
8.3.3. MS DOS-da diskin strukturu..................................233
8.3.3.1. Diskin fiziki və məntiqi strukturu.......................234
8.3.3.2. Diskin fayl strukturu............................................235
8.3.3.3. Faylların yerləşmə cədvəli ................................236
8.3.3.4. Kataloqlar.............................................................239
8.3.4. MS DOS -un əmrləri...............................................241
8.3..5. Əməliyyat mühitinin konfiqurasiyası..................243
8.4. Windows əməliyyat sistemi
8.4.1. Windows sisteminin inkişaf tarixi və əsas xüsusiyyətləri...247
8.4.2. Windows 98 əməliyyat sisteminin konsepsiyası 254
8.4.3. Obyektyönlü platforma..........................................256
8.4.4. Windows-un istifadəçi qrafik interfeysi................264
8.4.5. Verilənlərin mübadiləsi..........................................268
8.5. Örtük sistemləri.........................................................275
8.5.1. Norton Commander örtüyü..................................276
8.5.1.1. Norton Commander -in fayl və kataloqlarla işi 278
8.5.1.2. Windows 95/98 üçün Norton Commander əməliyyat örtüyü...280
9. MƏTN VƏ CƏDVƏL PROSESSORLARI
9.1 .Əsas anlayışlar...........................................................282
9.2. Mətn prosessorlarımn imkanları.............................283
9.3. Word mətn prosessoru.............................................284
9.3.1. Word-ün işə salmması və onun interfeysi...........285
9.3.2 Mətnlərin tərtibi.......................................................288
9.4. Excel cədvəl prosessoru............................................291
9.4.1. Elektron cədvəlin əsas anlayışları.........................293
9.4.2. Excel-in əsas pəncərəsinin strukturu...................295
10. QRAFİK REDAKTORLAR...............................................299
11. RİYAZİ PAKETLƏR
11.2. MATLAB sistemi.......................................................310
11.2.1 MATLAB sisteminin əməliyyat mühiti.................310
U.2.2.MATLAB sistemində proqramlaşdırma................315
11.2. 3. MATLAB sisteminin operatorları.......................324
11.2.3.1. Operatorların yerinə yetirilmə ardıcıllığın idarə edilməsi......328
11.2.4. Massivlər............... 331
11.2.5. Sətir ifadələrin hesablanması............................333
11.2.6. İnformasiyanın daxil edilməsi ..........................334
11.2.7. M-faylının emalının səmərəliyinin artırılması...335
11.2.8.MATLAB sisteminin bəzi funksiyaları..................337
İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİ VƏ VERİLƏNLƏR BAZALARl
12.1 .Ümumi məlumat..................................................340
12.2. İnformasiya sisteminin arxitekturası....................344
12.3. Verilənlər bazasının layihələndirilməsi................349
12.4. Verilənlərin modelləri............................................352
12.4.1. Verilənlərin modeli nədir?..................................352
3 2.4.2. Verilənlərin relyasiya modeli............................355
12.4.3. Nisbətlərin normallaşdırılması..........................359
12.5. Verilənlər bazasının idarə olunması....................364
12.5.1. Verilənlər bazasının idarəetmə sistemi...........365
12.5.2. VBİS-in linqvistik və proqram təminatı............370
12.5.2.1. Linqvistik vasitələr ........................................370
12.5.2.2. Proqram vasitələri..........................................375
12.5.3. Verilənlər bazasının administratoru................375
12.6. Fərdi kompüterlər üçün VBİS-lər........................378
13. KOMPÜTER ŞƏBƏKƏLƏRİ
13.Ümumi məlumat.......................................................385
13.2. Lokal kompüter şəbəkələri..................................389
13.2.1. LKŞ-nın aparat vasitələri...................................389
13.2.2. LKŞ-in strukturu və funksional təşkili..............392
13.2.3 LKŞ-ın idarə olunması........................................394
13.2.4. Verilənlərin ötürülmə üsulları..........................396
1>.3. "Kliyent - server" texnologiyası...........................397
13.4. "Internet" şəbəkəsi...............................................399
13.4.1. Telekommunikasiya vasitələri..........................399
13.4.2. Modemlərin iş prinsipi və xarakteristikaları...402
13.4.3. "Internet" haqqında qısa məlumat..................405
13.4.3.1. "Internet"-in arxitekturası..............................405
13.4.3.2. Mübadilə protokolları və ünvanlaşdırma....407
13.4.3.3. Şəbəkə ünvanları............................................410
13.4.3.3.1. Ümumi məlumat.........................................410
13.4.3.3.2. Domen ünvanlandırıması...........................411
13.4.4. Web-sənədlərə baxış proqramları..................412
13.4.5. Microsoft Internet Explorer.............................415
13.4.6. Web-sənədlərlə işləmək qaydası....................416
13.4.7. "İnternet"-də informasiya axtarısı...................419
GİRİŞ...............................................................................................8
İNFORMATİKA HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT
Əsas anlayışlar............................................................................11
Informasiya prosesləri və onların avtomatlaşdırılması ........13
KOMPÜTER TEXNİKASININ ƏSASLARI
2.1. Kompüter texnikasın yaranma tarixi və inkişaf mərhələləri...17
2.2. Kompüterlərin təsnifatı......................................................22
2.3. Kompüterin arxitekturası və strukturu............................25
2.4. Kompüterin əsas xarakteristikaları..................................31
2.5. Kompüterdə informasiyanın təsviri.................................33
2.5.1. Say sistemləri ................................................................34
2.5.2.Ədədlərin bir say sistemindən digərinə çevrilməsi....36
2.5.3. Verilənlərin təsvir formaları..........................................39
2.5.4. Ədədlərin xüsusi kodlaşdırılması.................................42
FƏRDİ KOMPÜTERLƏR
3.1. Fərdi kompüterin ümumi quruluşu................................45
3.2. Sistem bloku......................................................................48
3.2.1. Sistem platası.................................................................49
3.2.2. Mikroprosessor..............................................................52
3.2.3. Riyazi prosessor.............................................................58
3.2.4. Yaddaş.............................................................................59
3.2.5. BIOS və CMOS RAM........................................................61
3.3.Kompüteri genişləndirməyə imkan verən standart şinlər....62
3.3.1. ISA şini.............................................................................63
3.3.2.EISA şini............................................................................63
3.3.3. Lokal şinlər......................................................................64
3.3.4. VL-bus və PCI şinləri.......................................................65
3.3.5. AGP şini............................................................................66
3.4. Maqnit disklərində yaddaş .............................................67
3.4.1. Sərt maqnit disklərində yaddaş (HDD) ......................69
3.5. İnterfeys..............................................................................71
3.6. Videosistem........................................................................73
3.6.1. Videoadapterlər ............................................................75
t.6.2. Akseleratorlar və qrafiki riyazi prosessor....................79
3.7. Klaviatura...........................................................................80
3.8. Printerlər............................................................................83
3.8.1. Matris tipli zərbəli printerlər........................................83
3.8.2. Şırnaqlı printerlər..........................................................84
3.8.3. Termoprinterlər.............................................................85
3.8.4. Lazer vo LED (Lighht Emitting Diode) printerləri.......86
3.8.5. Printerlərin şriftləri........................................................87
3.8.5.1. Şriftlərin xüsusiyyətləri..............................................88
3.8.5.2. Şriftin tətbiq olunma texnologiyası..........................88
3.8.5.3. Yaddaşa yüklənən şriftlər.........................................88
3.9. Skaner................................................................................89
3.10. Maus (Siçan)....................................................................91
3.11. Plotterlər.........................................................................94
3.12. Modemlər.......................................................................96
4. ALQORİTMLƏŞDİRMƏNİN ƏSASLARI
4.1. Məsələlərin kompüterdə həllə hazırlığı və həlli...........98
4.2. Alqoritm və onun xassələri...........................................100
4.3. Alqorilmin təsvir üsulları...............................................102
4.4. Tipik alqoritrmik strukturlar.........................................104
4.5. Tipik hesablama proseslərinin alqoritmləşdirilməsi..109
5. PROQRAMLAŞDIRMANIN ƏSASLARI
5.1. Proqramlaşdırmanm mahiyyəti...................................118
5.2. Proqramlaşdırma dillərinin təsnifatı............................119
6.TURBO PASCAL DİLİNDƏ PROQRAMLAŞDIRMA ............126
ö.l.Dilin əlifbası və elementləri.............................................127
6.2. Proqramın strukturu......................................................130
6.3.Verilənlərin tipləri...........................................................132
6.3.1. Tiplərin təsnifatı..........................................................132
6.3.2. Standart tiplər.............................................................133
6.4.İfadələr.............................................................................136
6.4.1.Dəyişənlər ..................................................................136
6.4.2. Sabitlər........................................................................138
6.4.2.1. Sadə sabitlər ..........................................................138
6.4.2.2.Tipləşdirilmiş sabitlər..............;...............................139
6.4.3. Standart funksiyalar..................................................140
6.4.4. Əməliyyatlar...............................................................142
6.5. Operatorlar.................................................................146
6.5.1. Sadə operatorlar........................................................146
6.5.2. Strukturlu operatorlar...............................................149
ö.ö.Verilənlərin strukturları.................................................158
6.7. Statik strukturlu verilənlərlə iş.....................................159
6.7.1. Sadə və sətir tipli dəyişənlərin qiymətlərinin
daxiledilməsi və xaric edilməsi...........................................159
6.7.2. Istifadəçinin sadə tipləri............................................162
6.7.3. Bircins strukturlu mürəkkəb verilənlər...................163
6.7.4. Qeyri-bircins strukturlu mürəkkəb verilənlər.........170
6.7.5. Fayllar..........................................................................173
6.7.5. 1. Faylların təyini, açılması və bağlannıası..............175
6.7.5. 2. Tipləşdirilmiş fayllar ............................................177
6.7.5.3. Mətn faylları............................................................178
6.7.5. 4. Tipləşdirilməmiş fayllar........................................179
6.7.6. Dinamik strukturlu verilənlər..................................180
6.7.6.1. Göstərici..................................................................180
6.7.6.2. Əlaqəsiz dinamik verilənlər..................................182
6.7.6.3. Əlaqəli dinamik verilənlər....................................183
6.8. Prosedur və funksiyalar..............................................185
6.9. Modullar ......................................................................190
6.10.Turbo Pascalda obyektyönlü proqramlaşdırma....194
6.10.1. Obyektlərin tip və nüsxələrinin təsviri................196
6.10.2. Private və Public direktivləri.................................200
6.10.3. Varislik.....................................................................201
6.10.4. Virtual və dinamik metodlar.................................203
7. PROQRAM TƏMİNATl SİSTEMİ......................................205
7.1. Sistem proqram təmiııatı...........................................205
7.2. Tətbiqi proqram təminatı..........................................214
8.ƏMƏLİYYAT VƏ ÖRTÜK SİSTEMLƏRİ............................221
8.1. Əməliyyat sistemi anlayışı.........................................221
8.2. Əməliyyat sistemlərinin təsnifatı..............................221
8.3. MS DOS əməliyyat sistemi.........................................227
8.3.1. Disk əməliyyat sisteminin əsas anlayışları...........227
8.3.2. MS DOS əməliyyat sisteminin strukturu və funksiyaları.....232
8.3.3. MS DOS-da diskin strukturu..................................233
8.3.3.1. Diskin fiziki və məntiqi strukturu.......................234
8.3.3.2. Diskin fayl strukturu............................................235
8.3.3.3. Faylların yerləşmə cədvəli ................................236
8.3.3.4. Kataloqlar.............................................................239
8.3.4. MS DOS -un əmrləri...............................................241
8.3..5. Əməliyyat mühitinin konfiqurasiyası..................243
8.4. Windows əməliyyat sistemi
8.4.1. Windows sisteminin inkişaf tarixi və əsas xüsusiyyətləri...247
8.4.2. Windows 98 əməliyyat sisteminin konsepsiyası 254
8.4.3. Obyektyönlü platforma..........................................256
8.4.4. Windows-un istifadəçi qrafik interfeysi................264
8.4.5. Verilənlərin mübadiləsi..........................................268
8.5. Örtük sistemləri.........................................................275
8.5.1. Norton Commander örtüyü..................................276
8.5.1.1. Norton Commander -in fayl və kataloqlarla işi 278
8.5.1.2. Windows 95/98 üçün Norton Commander əməliyyat örtüyü...280
9. MƏTN VƏ CƏDVƏL PROSESSORLARI
9.1 .Əsas anlayışlar...........................................................282
9.2. Mətn prosessorlarımn imkanları.............................283
9.3. Word mətn prosessoru.............................................284
9.3.1. Word-ün işə salmması və onun interfeysi...........285
9.3.2 Mətnlərin tərtibi.......................................................288
9.4. Excel cədvəl prosessoru............................................291
9.4.1. Elektron cədvəlin əsas anlayışları.........................293
9.4.2. Excel-in əsas pəncərəsinin strukturu...................295
10. QRAFİK REDAKTORLAR...............................................299
11. RİYAZİ PAKETLƏR
11.2. MATLAB sistemi.......................................................310
11.2.1 MATLAB sisteminin əməliyyat mühiti.................310
U.2.2.MATLAB sistemində proqramlaşdırma................315
11.2. 3. MATLAB sisteminin operatorları.......................324
11.2.3.1. Operatorların yerinə yetirilmə ardıcıllığın idarə edilməsi......328
11.2.4. Massivlər............... 331
11.2.5. Sətir ifadələrin hesablanması............................333
11.2.6. İnformasiyanın daxil edilməsi ..........................334
11.2.7. M-faylının emalının səmərəliyinin artırılması...335
11.2.8.MATLAB sisteminin bəzi funksiyaları..................337
İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİ VƏ VERİLƏNLƏR BAZALARl
12.1 .Ümumi məlumat..................................................340
12.2. İnformasiya sisteminin arxitekturası....................344
12.3. Verilənlər bazasının layihələndirilməsi................349
12.4. Verilənlərin modelləri............................................352
12.4.1. Verilənlərin modeli nədir?..................................352
3 2.4.2. Verilənlərin relyasiya modeli............................355
12.4.3. Nisbətlərin normallaşdırılması..........................359
12.5. Verilənlər bazasının idarə olunması....................364
12.5.1. Verilənlər bazasının idarəetmə sistemi...........365
12.5.2. VBİS-in linqvistik və proqram təminatı............370
12.5.2.1. Linqvistik vasitələr ........................................370
12.5.2.2. Proqram vasitələri..........................................375
12.5.3. Verilənlər bazasının administratoru................375
12.6. Fərdi kompüterlər üçün VBİS-lər........................378
13. KOMPÜTER ŞƏBƏKƏLƏRİ
13.Ümumi məlumat.......................................................385
13.2. Lokal kompüter şəbəkələri..................................389
13.2.1. LKŞ-nın aparat vasitələri...................................389
13.2.2. LKŞ-in strukturu və funksional təşkili..............392
13.2.3 LKŞ-ın idarə olunması........................................394
13.2.4. Verilənlərin ötürülmə üsulları..........................396
1>.3. "Kliyent - server" texnologiyası...........................397
13.4. "Internet" şəbəkəsi...............................................399
13.4.1. Telekommunikasiya vasitələri..........................399
13.4.2. Modemlərin iş prinsipi və xarakteristikaları...402
13.4.3. "Internet" haqqında qısa məlumat..................405
13.4.3.1. "Internet"-in arxitekturası..............................405
13.4.3.2. Mübadilə protokolları və ünvanlaşdırma....407
13.4.3.3. Şəbəkə ünvanları............................................410
13.4.3.3.1. Ümumi məlumat.........................................410
13.4.3.3.2. Domen ünvanlandırıması...........................411
13.4.4. Web-sənədlərə baxış proqramları..................412
13.4.5. Microsoft Internet Explorer.............................415
13.4.6. Web-sənədlərlə işləmək qaydası....................416
13.4.7. "İnternet"-də informasiya axtarısı...................419
QEYD 1: saytda olan kitabların müəllifi (yazarı) bilinmirsə ya da kitabın müəllifi sizsinizsə - mümkünsə bunu bizə bildirin (facebook səhifəmizə yaza bilərsiniz).
QEYD 2: saytda olan bu və ya digər kitabları öz səhifənizdə ya da saytınızda paylaşarkən mənbə (NEAN olaraq) göstərin. Ətraflı "Haqqımızda" bölməsində şərtlərə baxın.
QEYD 2: saytda olan bu və ya digər kitabları öz səhifənizdə ya da saytınızda paylaşarkən mənbə (NEAN olaraq) göstərin. Ətraflı "Haqqımızda" bölməsində şərtlərə baxın.
© NEAN 12.12.2012 - 2019 Müəllif Hüquqları Qorunur.!!!